به گزارش مشرق، بحران روابط میان عربستان با «سعد حریری» نخست‌وزیر اسبق لبنان که سابقه روابط گرم و ریشه‌ای خانوادگی با سعودی‌ها دارد، به سال 2017 و پس از گروگان گرفته شدن حریری در ریاض برمی‌گردد؛ جایی که عربستان سعد حریری را مجبور کرد در خاک این کشور در بیانیه‌ای اضطراری از منصب نخست‌وزیری لبنان استعفا دهد.

سایه سنگین عربستان و بن سلمان بر سر سعد حریری

جزئیات بازداشت نخست‌وزیر سابق لبنان هرگز فاش نشد و هربار که در محافل مختلف از «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی سوال شد وی تلاش کرد تا با تمسخر و شوخی بحث را عوض کند. اما بعد از بازگشت حریری به بیروت با تلاش‌های مسئولان لبنانی و نیز طرف‌های بین‌المللی کاملا مشخص بود که وی بسیار محتاطانه رفتار می‌کند و از سردی روابط خود با ریاض به شدت نگران است.

کاملا مشخص بود که سعودی‌ها از عملکرد دولت سعد حریری در لبنان راضی نیستند؛ چرا که او توان اجرای برنامه‌های ریاض که حذف حزب‌الله از صحنه سیاسی لبنان، در راس آن قرار دارد را نداشت. طی همه این مدت جلب رضایت عربستان به هر شکل ممکن، از دغدغه‌های اصلی حریری بود تا اینکه نتوانست تحمل کند و در اکتبر 2019 هم زمان با آغاز اعتراضات مردمی لبنان به بهانه اینکه توان مدیریت این اوضاع را ندارد از پست نخست‌وزیری استعفا داده و لبنان را تا بیش از 2 سال وارد یک باتلاق سیاسی عمیق کرد. بعدا مشخص شد که استعفای سعد حریری بر خلاف ادعای وی، تحت فشارهای آمریکا و عربستان انجام شده است.

حریری در 22 اکتبر 2020 مجددا به عنوان مامور تشکیل دولت در لبنان انتخاب شد و درحالی که وعده تشکیل کابینه طی 10 روز را داده بود این ماموریت بعد از 9 ماه ناکام ماند و با استعفای وی به پایان رسید. عمده تلاش سعد حریری طی مدت مذکور بر جلب رضایت عربستان متمرکز بود و از میانجی‌های آمریکایی و فرانسوی نیز در این زمینه استفاده کرد، اما سعودی‌ها و به ویژه بن سلمان هیچ چراغ سبزی به او نشان ندادند.

اکنون بعد از تشکیل دولت جدید لبنان به ریاست نجیب میقاتی بار دیگر سناریو انزوای سعد حریری از عرصه سیاسی مشابه سال 2011 تکرار شده و درحالی که نخست‌وزیر اسبق لبنان ماه‌هاست بیروت را به مقصد امارات ترک کرده؛ هنوز هم سایه عربستان و بن سلمان را دنبال خود می‌بیند.

ریاض چگونه شخصیت جنجالی لبنان را به انزوا برد؟

اواخر ژانویه سال جاری بود که سعد حریری در یک اقدام قابل پیش‌بینی اعلام کرد فعالیت‌های سیاسی خود را به حالت تعلیق درآورده و در انتخابات مشارکت نمی‌کند. او همچنین با اعلام اینکه هیچ نماینده‌ای نیز به نام جریان المستقبل در این انتخابات حاضر نخواهد شد از همه لبنانی‌ها و به ویژه مولفه اهل سنت خواست تا انتخابات را تحریم کنند؛ چرا که تغییری در اوضاع کشور حاصل نخواهد شد.

شاخص‌ها نشان می‌دهد که این اقدام حریری نیز همانند سایر تحرکات سیاسی وی نمی‌تواند جدا از چالش‌های جاری میان او با سعودی‌ها باشد. از یک سو سعد حریری علیرغم تکاپوی فراوان نتوانست رضایت عربستان را برای حمایت از خود جلب کند و به همین دلیل احساس کرد نمی‌تواند با این شرایط به فعالیت‌های سیاسی‌اش ادامه دهد. حتی برخی منابع نزدیک به سفارتخانه عربستان در بیروت معتقدند که رشته زندگی سیاسی حریری در دستان بن سلمان است و تا زمانی که او نخواهد سعد حریری جایی در عرصه سیاست نخواهد داشت.

از طرف دیگر آنگونه که منابع نزدیک به سعد حریری می‌گویند وضعیت مالی او به شدت وخیم بوده و در تلاش برای پس دادن بدهی‌های عربستان است. در حال حاضر بدهی‌هایی که سعد حریری به یکی از بانک‌های عربستان دارد بیشتر از دارایی‌های اوست.

بر این اساس گفته می شود که سعد حریری توان مالی لازم برای مشارکت در انتخابات را ندارد. اما از سوی دیگر برخی ناظران معتقدند که از نظر سعد حریری تحولات اخیر لبنان و منطقه نتوانسته تغییری در واقعیت سیاسی و پارلمانی لبنان به وجود بیاورد و حتی اگر او یا نمایندگانش در این انتخابات شرکت کنند معادله پارلمانی لبنان تغییر نخواهند کرد. از نظر وی همه ساختارها و معادلات سیاسی که بعد از انتخاب میشل عون به عنوان رئیس‌جمهور لبنان در این کشور به وجود آمد همچنان پایدار خواهد ماند؛ معادلاتی که در دوره گذشته مانع از تحقق اهداف سعد حریری در دولت لبنان شد. به طور کلی حریری معتقد است که انتخابات پارلمانی آینده معادلات قوی در عرصه میدانی لبنان را تغییر نمی‌دهد.

پیامدهای اختلافات عربستان و حریری بر انتخابات پارلمانی لبنان

گذشته از عواملی که منجر به تحریم انتخابات لبنان توسط سعد حریری شده، اختلافاتی که میان او با سفارت عربستان وجود دارد یا بهتر است بگوییم موضع منفی و بی‌توجهی سعودی‌ها نسبت به حریری، می‌تواند انتخابات لبنان را نیز تحت تاثیر قرار دهد. به ویژه اینکه سنی‌های لبنان به عنوان یک مولفه پررنگ از جامعه این کشور که یک فراکسیون بزرگ در پارلمان دارند، هنوز هم سعد حریری را رهبر خود می‌دانند و درواقع مشروعیت سایر نمایندگان سنی و حتی عناصر مسیحی ائتلاف غربگرای 14 مارس برای حضور در انتخابات لبنان نیز به دلیل وابستگی آنها به حریری و جریان المستقبل است.

بنابراین اولین متضرر تنش‌های سفارت عربستان با حریری، 14 مارسی‌ها به طور کلی و سنی‌های لبنان به شکل خاص هستند. در شرایطی که «ولید البخاری» سفیر عربستان با هدف مداخله مستقیم در انتخابات لبنان چند هفته قبل به این کشور برگشت و در صدد تشکیل ائتلافی از مخالفان حزب الله برای مقابله با مقاومت و متحدان آن در انتخابات است؛ اما نتایج نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که مولفه اهل سنت لبنان تمایلی برای آمدن به پای صندوق‌های رای ندارند.

سعودی‌ها «فواد سنیوره» نخست‌وزیر اسبق لبنان را به عنوان جایگزین حریری برای هدایت کمپین سنی‌ها انتخاب کرده و تامین بودجه مالی کمپین وی را نیز بر عهده گرفته‌اند اما شاخص‌ها نشان می‌دهد که احتمالا 10 میلیون دلار هزینه‌ای که تاکنون ریاض به انتخابات لبنان اختصاص داده و همچنین مبالغی که سفیر سعودی به بیروت آورده و در قالب کمک‌های بشردوستانه و از طریق انجمن‌های وابسته به عربستان و آمریکا میان مخالفان حزب‌الله توزیع می‌کند، نتیجه‌ای نخواهد داشت.

آیا انتخابات لبنان به هم می‌خورد؟

از طرف دیگر با وجود اینکه سعد حریری عملا از انتخابات کنار کشیده اما فضای سیاسی لبنان را همچنان تحت نظر دارد و هرازگاهی برای تحریم انتخابات فراخوان می‌دهد. چند هفته قبل بود که نزدیکان حریری بعد از دیدار با او در امارات اعلام کردند که رئیس جریان السمتقبل از مردم و همه احزاب لبنانی خواسته تا در این انتخابات شرکت نکنند؛ چرا که وضعیت بدتر خواهد شد و فایده‌ای ندارد.

در همین چارچوب «حسن منیمنه» از رهبران سابق جریان المستقبل با اعلام اینکه انتخابات پارلمانی لبنان برای آینده این کشور خطرناک است گفت، پس‌گرفتن اکثریت پارلمانی از جریان 8 مارس وابسته به حزب الله و متحدان آن کار آسانی نیست. از سوی دیگر با توجه به عدم تعادل موجود در قدرت‌های سیاسی لبنان و در سایه خروج سعد حریری از میدان سیاسی و همچنین با توجه به ظرفیتی که حزب الله دارد، وزنه قدرت در دست این حزب قرار می‌گیرد.

بنابراین احزاب وابسته به حریری در این انتخابات و به طور کلی سنی‌ها از آنجایی که می‌دانند به ویژه بعد از کناره‌گیری حریری، شانسی برای پیروزی در انتخابات ندارند و جریان رقیب آنها یعنی حزب‌الله و متحدانش حتی با قدرت بیشتری نسبت به دوره قبلی می‌توانند پیروز شوند، ترجیح می‌دهند که اصلا انتخابات برگزار نشود.

حتی برخی منابع آگاه لبنانی فاش کردند که اصل هدف سعد حریری از تحریم انتخابات، برگزار نشدن آن و به این ترتیب جلب رضایت عربستان بود. اما به نظر می‌رسد که ریاض و واشنگتن امید زیادی برای برهم زدن این انتخابات ندارند و بر همین اساس کمپین‌های سعودی-آمریکایی با بودجه مالی عربستان در لبنان همچنان در حال یارگیری علیه حزب‌الله هستند.

اما با وجود اینکه مقامات لبنانی بارها تاکید کرده‌اند انتخابات پارلمانی این کشور در موعد مقرر یعنی 15 مه برگزار خواهد شد، بعید نیست که شاهد تحرکاتی از جانب سعد حریری و تیم متبوع وی برای مانع‌تراشی در این روند باشیم. حتی برخی کارشناسان معتقدند ممکن است فراخوان‌هایی برای آمدن مردم به خیابان‌ها و تظاهرات برای جلوگیری از برگزاری انتخابات نیز صادر شود.

در هر صورت در کشوری مانند لبنان که سفارتخانه‌های خارجی بیش از خود لبنانی‌ها برای رویدادهای سیاسی این کشور برنامه‌ریزی می‌کنند، تا زمان برگزاری انتخابات نمی‌توان وقوع هر اتفاقی را بعید دانست و البته باید در نظر داشته باشیم که سناریو اصلی این سفارتخانه‌ها بعد از انتخابات و اعلام نتایج آغاز می‌شود.